W jakiej sytuacji mogę odmówić składania zeznań? Kuzyni mają sprawę karną, obawiam się, że moje zeznania mogą zaszkodzić któremuś z nich.
Odpowiedź eksperta
Prawo odmowy zeznań przysługuje osobie najbliższej dla oskarżonego, nawet w razie ustania małżeństwa lub przysposobienia. Przysługuje ono także świadkowi, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem.
Pomóż w rozwoju naszego portalu
Zeznania świadka są jednym z podstawowych środków dowodowych stosowanych w postępowaniu karnym. W myśl Kodeksu postępowania karnego każda osoba, która zostanie wezwana, ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania. Od tej reguły istnieje jednak szereg wyjątków.
Prawo odmowy składania zeznań przysługuje, jak wspomniano, osobie najbliższej dla oskarżonego. Za taką uważa się małżonka, wstępnego, zstępnego, rodzeństwo, powinowatych w tej samej linii lub tym samym stopniu, osobę pozostającą w stosunku przysposobienia oraz jego małżonka, a także osobę pozostającą we wspólnym pożyciu.
Wyliczając dokładniej, za osobę najbliższą dla oskarżonego uznawani są:
• małżonek;
• krewni w linii prostej, czyli:
a) wstępni – rodzice, dziadkowie, pradziadkowie itd.;
b) zstępni – dzieci, wnuki, prawnuki itd.;
• krewni w linii bocznej – rodzeństwo, w tym także rodzeństwo przyrodnie;
Reklama
• powinowaci w linii prostej, czyli:
wstępni – ojczym, mąż babki, prababki, macocha, żona dziadka lub pradziadka, a także rodzice, dziadkowie, pradziadkowie małżonka; oraz zstępni – zięć, synowa, dzieci wnuków, prawnuków własnych oraz dzieci, w tym pasierb oraz pasierbica, wnuki i prawnuki małżonka;
• powinowaci w linii bocznej – rodzeństwo małżonka (szwagier, bratowa), mąż siostry, żona brata;
• przysposabiający i jego małżonek lub przysposobiony i jego małżonek;
• osoby pozostające we wspólnym pożyciu i to bez względu na charakter tego pożycia. Warunkiem jest jedynie to, że wspólne pożycie trwa.
Odnosząc się konkretnie do zadanego pytania: Sąd Najwyższy wskazał, że kuzyn oskarżonego nie jest dla niego osobą najbliższą w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego.
Jednak od prawa do odmowy składania zeznań należy odróżnić prawo do odmowy odpowiedzi na pytanie. Dotyczy to sytuacji, w których odpowiedź mogłaby narazić świadka lub jego najbliższą rodzinę na odpowiedzialność za przestępstwo albo przestępstwo skarbowe. Odmowa ta nie dotyczy całości zeznań, a jedynie odpowiedzi na konkretne pytanie.
Kodeks postępowania karnego przewiduje też możliwość zwolnienia świadka z obowiązku składania zeznań lub odpowiedzi na pytanie w przypadku, gdy oskarżony jest osobą pozostającą z nim w szczególnie bliskim stosunku osobistym. Przez „szczególnie bliski stosunek osobisty” rozumie się relację zachodzącą między dwiema osobami, bliższą niż stosunek towarzyski.
