Reklama

Milczenie po „Katyniu”

Niedziela Ogólnopolska 44/2007, str. 27

Ewa Polak-Pałkiewicz
Publicystka, autorka wywiadu rzeki z Janem Olszewskim pt. „Prosto w oczy” oraz tomu publicystyki „Kobieta z twarzą”

Ewa Polak-Pałkiewicz<br>Publicystka, autorka wywiadu rzeki z Janem Olszewskim pt. „Prosto w oczy” oraz tomu publicystyki „Kobieta z twarzą”

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Długie milczenie widzów po obejrzeniu ostatniego filmu Andrzeja Wajdy odnotowali wszyscy recenzenci. Podobnie jak po „Pasji” Mela Gibsona ludzie zatrzymywali się przed pustym ekranem. Film wstrząsnął odbiorcami - takie było jego zadanie. Perfekcyjnie zrobiony przez dobrego rzemieślnika kina, paradokument historyczny ukazał zbrodnię katyńską, która do tej pory „nie była tematem” - ani dla artystów, ani dla polityków, ani dla historyków - w sposób, który można by uznać za adekwatny do jej rangi. Film reżysera uznanego za jednego z największych artystów kina światowego niewątpliwie przywraca równowagę w kwestii oceny znaczenia zbrodni katyńskiej w oczach Polaków i lat kłamstw i przemilczeń na jej temat - nie tylko w naszym kraju. Ale jest coś jeszcze. Kontekst historyczny, który wskazuje na to, że - tak jak zawsze, gdy twórca wykonuje wysiłek, by iść w stronę Prawdy - przydarza się jeszcze jeden cud: człowiek tworzy, a Pan Bóg dopełnia dzieła. Bo to On reżyseruje całością. Ów niespodziewany kontekst dla filmu przerywającego milczenie o prawdzie katyńskiej stworzyło nagłe odejście ks. prał. Zdzisława Peszkowskiego i niemal powszechna narodowa żałoba po nim. Żałoba odczuwalna wyraźnie w Warszawie, której znakiem był m.in. tak liczny udział jego duchowych przyjaciół w pogrzebie. Pamięć o jego samotnej walce o przywrócenie czci należnej oficerom zamordowanym w sowieckich miejscach kaźni została przywołana w samym środku, można by rzec, najbardziej gorącego zwarcia przedwyborczego. W czasie, gdy kłamstwo, wzmocnione przez miliony nakładów i przenoszone przez najsilniejsze fale dźwiękowe, przystąpiło do decydującego ataku. Lecz zamiast grzmieć i ryczeć, wydało dziwaczny dźwięk, zbliżony do skrzeku. I chociaż to propagandowe kłamstwo uznawane jest coraz powszechniej za jedną z odsłon wielkiego teatru wojny psychologicznej, jaką toczą media ze społeczeństwem - bo w tej wojnie, w której chodzi ostatecznie o duszę człowieka, prawda nigdy się „nie opłaca” - to każde „przywrócenie do rzeczywistości”, a tym była żałoba po śmierci Kapelana Rodzin Katyńskich, jest nie do oszacowania cenne. Pogrzeb ks. Peszkowskiego odbywał się w dniu rocznicy wyboru Jana Pawła II i na trzy dni przed rocznicą zamordowania ks. Jerzego Popiełuszki. Jakże wymowne przywołanie bliskich sobie biografii świadków Prawdy! I to w miesiącu różańcowym, kiedy nadzieja staje się jakby drugą tożsamością wielu Polaków.
Milczenie po filmie Wajdy to jakby część milczenia, które musi towarzyszyć przeżywaniu odejścia ks. Peszkowskiego i celebrowaniu tych rocznic. Na nic nie zdadzą się łzy. Potrzebne jest prawdziwe pocieszenie, które przyniosą wypowiedziane z powagą słowa prawdy. Potrzebne są skupienie, namysł, refleksja. Potrzebne jest oczyszczające przeżycie, którego dostarczyć może sztuka. „Sztuka bowiem - pisał Jan Paweł II w Liście do artystów - jeżeli jest autentyczna, choć niekoniecznie wyraża się w formach typowo religijnych, zachowuje więź wewnętrznego pokrewieństwa ze światem wiary, tak że nawet w sytuacji głębokiego rozłamu między kulturą a Kościołem właśnie sztuka pozostaje swego rodzaju pomostem prowadzącym do doświadczenia religijnego. Jako poszukiwanie prawdy, owoc wyobraźni wykraczającej poza codzienność, sztuka jest ze swej natury wezwaniem do otwarcia się na Tajemnicę. Nawet wówczas, gdy artysta zanurza się w najmroczniejszych otchłaniach duszy lub opisuje najbardziej wstrząsające przejawy zła, staje się w pewien sposób wyrazicielem powszechnego oczekiwania na odkupienie”. Mało wiemy o ojcu Andrzeja Wajdy, który zginął w Katyniu i któremu - jak również matce - reżyser zadedykował film. Znamy natomiast drogę twórczą Andrzeja Wajdy. Wiedzie ona od „Popiołu i diamentu” - sztandarowego, służalczego wobec Sowietów, dzieła kinematografii peerelowskiej - przez „Lotną”, „Kanał” i „Popioły”. Każdy z tych filmów po swojemu mówi, że twórca wdał się w dialog z nową władzą, która wzywała go, by razem z armią „wyrobników pióra i pędzla” za pomocą kamery pisał od nowa historię Polski. Honorowany, stawiany za wzór, nauczyciel paru pokoleń filmowców, światowa sława. Dlaczego więc, gdy posypały się już wszystkie zaszczyty, „Katyń”?
Wybór, jakiego dokonał młody Andrzej Wajda w 1945 r., musiał otworzyć w nim wielką, niegojącą się ranę. Żył z nią aż do tej pory. Pytanie o „Katyń” - to pytanie o to, za jaką cenę człowiek może istnieć w publicznym życiu poza prawdą. Czy artysta może - bez poważnych konsekwencji duchowych - udawać, że jest jednocześnie po jednej i po drugiej stronie wyraźnej linii oddzielającej historyczną prawdę od kłamstwa? Czy może tworzyć, omijając starannie najważniejsze tematy własnej biografii, biografii najbliższych i własnego narodu? Daleki od tego wszystkiego, co jest w niej śladem Boga. Czy może brać udział w zniewalaniu, czyli tworzyć „tak, jakby Bóg nie istniał”? Na te wszystkie pytania Andrzej Wajda ostatnim swoim filmem udzielił odpowiedzi przeczącej. Bowiem - jak pisze Jan Paweł II - „w «twórczości artystycznej» człowiek bardziej niż w jakikolwiek inny sposób objawia się jako «obraz Boży» i wypełnia to zadanie, przede wszystkim kształtując wspaniałą «materię» własnego człowieczeństwa...”.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

2007-12-31 00:00

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Kard. Dziwisz w Wieliczce o św. Kindze: Nie przespała życia. Wypełniła je dobrem, bezinteresowną i mądrą służbą

2025-07-24 16:00

[ TEMATY ]

kard. Stanisław Dziwisz

św. Kinga

Wieliczka

Rafał Stachurski / Biuro Prasowe Archidiecezji Krakowskiej

- Jej przykład może nas inspirować do miłości i służby, choć żyjemy w innych czasach, choć stają przed nami inne wyzwania – o św. Kindze w dniu jej liturgicznego wspomnienia mówił kard. Stanisław Dziwisz. Arcybiskup krakowski senior przewodniczył porannej Mszy św. w kaplicy poświęconej patronce górników w Kopalni Soli „Wieliczka”.

24 lipca w liturgii przypada wspomnienie św. Kingi. To właśnie dlatego tego dnia porannej Mszy św. w kaplicy poświęconej patronce górników w Kopalni Soli „Wieliczka” przewodniczył kard. Stanisław Dziwisz. – Gromadzimy się w tym niezwykłym miejscu, 100 metrów pod ziemią. (…) Kaplica jest miejscem modlitwy i kultu Bożego, słusznie więc ogarnia nas podziw dla zmysłu wiary tych, którzy w ten sposób chcieli podkreślić, że Bóg jest i powinien być wszędzie tam, gdzie człowiek żyje i pracuje, trudzi się i czyni sobie ziemię poddaną, podejmując w ten sposób zadanie przekazane mu przez Stwórcę i Pana nieba i ziemi – mówił na początku homilii arcybiskup krakowski senior. Zauważył przy tym, że położenie kaplicy św. Kingi „przemawia do naszej wyobraźni”, gdyż przypomina, że człowiek żyje w świecie stworzonym przez Boga i oddanym mu do dyspozycji, ale nie na zawsze. – Ziemia bowiem dla każdego człowieka jest wstępnym etapem wędrówki i przygotowania się do nieskończenie większej rzeczywistości, którą nazywamy niebem i która będzie życiem bez końca z Bogiem w Jego królestwie, przygotowanym nam od założenia świata – wyjaśnił kard. Stanisław Dziwisz.
CZYTAJ DALEJ

Potrzebna jest świadomość, komu służę

Rozważanie do Ewangelii Mt 20, 20-28

Czytania liturgiczne na 25 lipca 2025;
CZYTAJ DALEJ

Rozważania bp. Andrzeja Przybylskiego: XVII niedziela zwykła

2025-07-25 12:09

[ TEMATY ]

bp Andrzej Przybylski

BP KEP

Każda niedziela, każda niedzielna Eucharystia niesie ze sobą przygotowany przez Kościół do rozważań fragment Pisma Świętego – odpowiednio dobrane czytania ze Starego i Nowego Testamentu. Teksty czytań na kolejne niedzielę w rozmowie z Aleksandrą Mieczyńską rozważa bp Andrzej Przybylski.

Bóg rzekł do Abrahama: «Głośno się rozlega skarga na Sodomę i Gomorę, bo występki ich mieszkańców są bardzo ciężkie. Chcę więc zstąpić i zobaczyć, czy postępują tak, jak głosi oskarżenie, które do Mnie doszło, czy nie; dowiem się». Wtedy to dwaj mężowie odeszli w stronę Sodomy, a Abraham stał dalej przed Panem. Podszedłszy do Niego, Abraham rzekł: «Czy zamierzasz wygubić sprawiedliwych wespół z bezbożnymi? Może w tym mieście jest pięćdziesięciu sprawiedliwych; czy także zniszczysz to miasto i nie przebaczysz mu przez wzgląd na owych pięćdziesięciu sprawiedliwych, którzy w nim mieszkają? O, nie dopuść do tego, aby zginęli sprawiedliwi z bezbożnymi, aby stało się sprawiedliwemu to samo, co bezbożnemu! O, nie dopuść do tego! Czyż Ten, który jest sędzią nad całą ziemią, mógłby postąpić niesprawiedliwie?» Pan odpowiedział: «Jeżeli znajdę w Sodomie pięćdziesięciu sprawiedliwych, przebaczę całemu miastu przez wzgląd na nich». Rzekł znowu Abraham: «Pozwól, o Panie, że jeszcze ośmielę się mówić do Ciebie, choć jestem pyłem i prochem. Gdyby wśród tych pięćdziesięciu sprawiedliwych zabrakło pięciu, czy z braku tych pięciu zniszczysz całe miasto?» Pan rzekł: «Nie zniszczę, jeśli znajdę tam czterdziestu pięciu». Abraham znów odezwał się tymi słowami: «A może znalazłoby się tam czterdziestu?» Pan rzekł: «Nie dokonam zniszczenia przez wzgląd na tych czterdziestu». Wtedy Abraham powiedział: «Niech się nie gniewa Pan, jeśli rzeknę: może znalazłoby się tam trzydziestu?» A na to Pan: «Nie dokonam zniszczenia, jeśli znajdę tam trzydziestu». Rzekł Abraham: «Pozwól, o Panie, że ośmielę się zapytać: gdyby znalazło się tam dwudziestu?» Pan odpowiedział: «Nie zniszczę przez wzgląd na tych dwudziestu». Na to Abraham: «Niech mój Pan się nie gniewa, jeśli raz jeszcze zapytam: gdyby znalazło się tam dziesięciu?» Odpowiedział Pan: «Nie zniszczę przez wzgląd na tych dziesięciu».
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję