Parafia – brama zbawienia

Miasto potrzebowało nowego miejsca sprawowania kultu. Przez kilka wieków jedynym kościołem parafialnym była świątynia pw. św. Zygmunta. W 1891 r. powstała parafia pw. św. Barbary. Ludność miasta wciąż jednak się rozrastała i stąd kolejni proboszczowie parafii św. Zygmunta podejmowali starania o realizację pomysłu wzniesienia nowej świątyni. Czas zaborów nie sprzyjał przedsięwzięciu, ale w końcu udało się otrzymać konieczne pozwolenia. Na miejsce nowego kościoła wybrano obszerny plac, usytuowany na południe od kościoła św. Zygmunta, w pobliżu starego cmentarza grzebalnego.

Od pierwszej taczki po bazylikę

Projekt nowej świątyni opracował w 1900 r. Konstanty Wojciechowski, architekt warszawski. Przewidywał on świątynię w stylu neogotyckim i w monumentalnych rozmiarach, jedną z największych w ówczesnej Polsce. 7 września 1902 r. bp Kossowski, ówczesny administrator diecezji kujawsko-kaliskiej, poświęcił kamień węgielny kościoła. W 1902 r. świątyni, która pierwotnie miała być pod wezwaniem św. Józefa, nadano tytuł Świętej Rodziny.

Reklama

Prace nad budowlą to przyspieszały, to z braku funduszy były wstrzymywane. 8 grudnia 1908 r. część kościoła została poświęcona i oddana do użytku parafian. Poświęcenia dokonał i pierwszą Mszę św. odprawił ówczesny przeor Ojców Paulinów na Jasnej Górze. Niestety, wskutek braku funduszy, trudnych warunków czasów zaborów oraz I wojny światowej prace wykończeniowe zwolniły na kilka lat, by zatrzymać się zupełnie w 1914 r. Dopiero utworzenie przy wznoszonym kościele przez biskupa włocławskiego Stanisława Zdzitowieckiego, dekretem z dnia 22 sierpnia 1917 r., odrębnej parafii pw. Świętej Rodziny i uroczystość erekcyjna, do której doszło 28 października tego roku, dały impuls do podjęcia ich na nowo. Pierwszym proboszczem parafii został ks. Bolesław Wróblewski, a w roku powstania parafia sięgała do parków podjasnogórskich, obejmowała swym zasięgiem także Ostatni Grosz.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

Prawdziwie historyczną chwilą było powstanie diecezji częstochowskiej 28 października 1925 r., kiedy to budowana świątynia wyznaczona została na kościół katedralny. Dzięki staraniom bp. Teodora Kubiny podjęto dalsze prace przy budowie i wyposażaniu świątyni. Uroczystej konsekracji katedry bp Kubina dokonał 29 października 1950 r. w przypadającą wówczas uroczystość Chrystusa Króla. W czerwcu 1962 r., na wniosek ówczesnego ordynariusza częstochowskiego bp. Zdzisława Golińskiego, św. Jan XXIII nadał katedrze częstochowskiej tytuł bazyliki mniejszej. Gdy na mocy bulli papieża św. Jana Pawła II „Totus Tuus Poloniae Populus” z 25 marca 1992 r. została utworzona metropolia częstochowska, kościół katedralny został podniesiony do rangi archikatedry. 28 grudnia 1997 r., w uroczystość Świętej Rodziny, dekretem abp. Stanisława Nowaka, kościół archikatedralny został ustanowiony Sanktuarium Świętej Rodziny.

Interwencja Pani Katedralnej

7 kwietnia 1997 r., podczas posługiwania czwartego proboszcza archikatedry ks. Mariana Dudy, podjęte zostało dzieło dokończenia budowy bazyliki archikatedralnej przez wzniesienie dwóch wież: wschodniej – ku czci Matki Bożej oraz zachodniej – ku czci św. Józefa. Inicjatywa budziła różne emocje, mieszkańcy miasta przywykli już bowiem przez kilkadziesiąt lat do pozbawionej wież „częstochowskiej Notre Dame”, pierwotne plany obejmowały jednak ich obecność. Nowe plany sporządzili profesorowie Edmund Małachowicz oraz Kazimierz Rykaluk. Uwzględniły one nadbudowanie murów o blisko 12 m i umieszczenie na nich 2 hełmów o wysokości ok. 30 m, zwieńczonych 4-metrowymi krzyżami. Odpowiedzialność za budowę wież, również finansowa, spoczęła na archidiecezji częstochowskiej, a bezpośrednio na Kapitule Częstochowskiej Bazyliki Archikatedralnej oraz wyłonionym przez nią Komitecie ds. Remontu i Budowy Wież Archikatedry.

Reklama

7 kwietnia rano proboszcz ks. Marian Duda odprawił Mszę św. w intencji tego historycznego dzieła, a wieczorem tego dnia abp Stanisław Nowak dokonał symbolicznego pobłogosławienia rozpoczynających się prac budowlanych. Rozpoczęły się one 8 kwietnia i często obserwowane były przez okolicznych mieszkańców i najwierniejszych parafian. Wielu z nich miało szczęście być świadkami cudownego wydarzenia, do którego doszło 12 września 1997 r., we wspomnienie Najświętszego Imienia Maryi. Tego dnia została podjęta operacja umieszczenia przez dźwig 8 stalowych okien oraz 2 rusztów pośrednich na nadbudowanych już murach archikatedry. Tymczasem zerwał się silny wiatr, mierzony na 18 jednostek, który utrudniał pracę dźwigu i czynił ją niezwykle ryzykowną. Przy silnych podmuchach wiatru, okna i stalowe ciężkie elementy niebezpiecznie się kołysały. Coraz bardziej realna wydawała się konieczność przerwania prac, co pociągnęłoby za sobą koszty przestoju dźwigu. W obliczu tego zagrożenia ks. Duda zainicjował zatem szturm modlitewny do Naszej Pani Katedralnej czczonej w podarowanym przez niego obrazie Matki Bożej Anielskiej. Rozpoczęto modlitwę przed wyniesionym przed katedrę obrazem. – Na efekty nie trzeba było długo czekać – dzielił się później ks. Duda w komunikacie duszpasterskim. – Ku całkowitemu zaskoczeniu kierujących tą operacją i inżynierów i pracowników technicznych – wiatr prawie w oka mgnieniu ucichł, a mierzony ponownie, wiał tylko z siłą 3 jednostek.

Reklama

Budowa wież archikatedry została utrwalona dla kolejnych pokoleń na taśmie filmowej; 8 kwietnia 1998 r. został wyemitowany w Programie 2 TVP film dokumentalny o budowie zrealizowany przez Ośrodek Regionalny TVP w Katowicach pod kierunkiem dyr. Zdzisława Sowińskiego.

Trudy Kościoła materialnego

Utrzymanie i troska o pierwszy tak monumentalny kościół diecezji nie jest rzeczą łatwą, zwłaszcza że usytuowany jest w dzielnicy, gdzie coraz większy procent mieszkańców stanowią ludzie starsi i na terenie której wiele jest ubóstwa. Pomocą w podejmowaniu dzieł materialnych służą odpowiedzialny za swą katedrę biskup diecezji i Kapituła Częstochowskiej Bazyliki Archikatedralnej. Dzięki tej współodpowiedzialności na przestrzeni dziejów świątyni przeprowadzono m.in. wiele mniejszych i większych remontów, z których wierni szczególnie pamiętają dwa – z 1975 r. i rozpoczęty w 2005 r. staraniem ks. Stanisława Gębki, który sięgnął jubileuszu 90-lecia istnienia parafii. Pierwszy ze wspomnianych remontów mimo upływu czasu żyje ciągle nie tylko w pamięci wielu parafian, ale i jednego z ówczesnych wikariuszy katedry ks. prof. Kazimierza Szymonika. A wszystko za sprawą niezwykłej techniki. – Zbliżał się rok 1975 i jubileusz 50-lecia diecezji częstochowskiej. Ówczesny proboszcz ks. kan. Józef Chwistecki zorganizował ekipę, by odnowić wnętrze katedry, która była już bardzo brudna. Na uroczystościach jubileuszowych miał być przecież obecny cały Episkopat. Zaczęto więc malować katedrę, stawiając rusztowania – nie takie jak dzisiaj, składające się z łatwych do połączenia elementów, ale zbijając je z żerdzi przywiezionych z lasu, które wystarczały na 2 przęsła. Na trzecie już się nie nadawały, tak były zniszczone – wspomina ks. Szymonik. Niestety, tym sposobem nie tylko zużywano dużo drewna, ale też przy rozbieraniu rusztowań bardzo się kurzyło. Fragmenty ścian, które były już odmalowane, znów się brudziły. Innym problemem był topniejący czas. Jubileusz zbliżał się wielkimi krokami, a ponieważ wzniesienie i rozebranie rusztowania trwało miesiąc, przy 15 istniejących przęsłach malowanie katedry musiałoby trwać 15 miesięcy. I wtedy ks. Szymonik wraz ze znalezionymi panami od dozoru technicznego wykonującymi windy... skonstruował wielką rozsuwaną na jedno przęsło platformę. – Miała 6 na 12 metrów. Przekładało się to całe urządzenie w ciągu jednego dnia i przy pomocy rolek wciągało platformę pod sufit. Dzięki tej konstrukcji w ciągu tygodnia dało się pomalować całe przęsło.

Kolejny ze wspomnianych remontów rozpoczął się od prac nad zniszczoną przez warunki atmosferyczne bryłą zewnętrzną. Bez nich podjęcie remontu we wnętrzu świątyni nie miałoby sensu. Ówczesny proboszcz ks. Stanisław Gębka cieszył się, że w blisko 100-lecie zbudowania katedry udało się nareszcie doprowadzić do tak koniecznej i obejmującej wiele obiektów renowacji. Prace objęły także m.in. renowację starych i wstawienie nowych witraży, remont prezbiterium, zainstalowanie marmurowego ołtarza posoborowego i tronu biskupiego.

Kawałek nieba na ziemi

Jak podkreśla ks. Marian Duda, parafia to kawałek nieba na ludzkiej, a czasem na bardzo nieludzkiej ziemi. Im bliżej zaś są duszpasterze wiernych, tym bliżej ludzi jest niebo. By to niebo przybliżyć, właśnie w okresie posługi proboszczowskiej ks. Dudy wspólnota archikatedralna podzielona została na 4 misje duszpasterskie: pw. Jezusa z Nazaretu, pw. Maryi z Nazaretu, pw. św. Józefa z Nazaretu i św. Jana Chrzciciela. Odpowiedzialni za nie kapłani pracujący w parafii składali wizyty domowe na zaproszenie parafian bądź też z własnej inicjatywy, gdy przemawiały za tym racje duszpasterskie. Podczas tych mile wspominanych wizyt rozwiązano niejedną trudną sytuację duchową czy materialną parafian.

Reklama

Wyjściem naprzeciw biedzie było otwarcie 19 marca 1996 r. pod pieczą parafialnego oddziału Caritas „Domu Świętej Rodziny”, pod którego dachem znalazły się m.in.: świetlica dla dzieci i młodzieży, kuchnia dla ubogich i punkty wydawania odzieży oraz lekarstw, poradnia środowiskowa. W odpowiedzi na liczne prośby parafian w styczniu 1999 r. przy archikatedrze otwarto Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Święta Rodzina”, który do dziś pod nazwą Archikatedralnej Przychodni Lekarskiej Świętej Rodziny cieszy się dobrą renomą nie tylko wśród parafian. Z troski o dzieci i młodzież zwłaszcza z rodzin zagrożonych ubóstwem i patologią organizowane były „Wakacje z parafią”.

Równolegle z troską o potrzeby materialne wiernych w parafii archikatedralnej nieprzerwanie sprawowana jest ich formacja duchowa. W uroczystość Świętej Rodziny, 29 grudnia 1996 r., abp Stanisław Nowak powołał do istnienia Arcybractwo Świętej Rodziny, wspólnotę wiernych, która przez modlitwę i apostolstwo stara się być w służbie Świętej Rodziny oraz troszczy się o archikatedrę. Formacji duchowej służą podejmowane katechezy dla dorosłych oraz istniejące w parafii wspólnoty, a wśród nich Bractwo Najświętszego Sakramentu, Bractwo Trzeźwości, Młodzież Świętej Rodziny, Wspólnota Miłosierdzia Bożego, stanowiący najliczniejszą grupę Żywy Różaniec oraz prężna Akcja Katolicka.

Reklama

Wspólnota duchowa to również wspólnota ludzi, więzi, które rodzą się podczas wspólnej modlitwy i działania, które często silniejsze są od śmierci. W pamięci wiernych pozostało wielu proboszczów i wikariuszy, którzy na przestrzeni 100 lat posługiwali w parafii. Jednym z nich jest zmarły 24 lipca 2011 r. ks. Antoni Madejski, wspominany modlitewnie każdej niedzieli. Zawsze na posterunku, zawsze na właściwym miejscu, tam, gdzie wymagała tego potrzeba i posługa kapłańska. Nie mówił „nie”, nie odmawiał pomocy, był zawsze do dyspozycji kolejnych, zmieniających się w katedrze proboszczów. O sobie myślał na końcu – czekał cierpliwie na swój wypoczynek, swój urlop. – To wielka i rzadka umiejętność być zawsze i wszędzie, a jednocześnie pozostać niemal niezauważalnym. Taką zdolność posiadał ks. Antoni Madejski – wspominałam go na łamach „Niedzieli”. Był w katedrze „od zawsze”, przez 22 lata. Zawsze blisko ludzi – wszystkich ludzi, także tych zwykłych, przeżywających trudności, uwikłanych w nałogi.

W sercach parafian, a przede wszystkim dawnych chórzystów pozostali także zmarli organiści – Cyryl Kostecki i Antoni Szuniewicz (13 marca br. minęła 30. rocznica jego śmierci), muzyk i kompozytor, pedagog w częstochowskich szkołach muzycznych, Niższym Seminarium Duchownym i w Diecezjalnym Studium Organistowskim, który przez 42 lata był organistą i dyrygentem chóru w częstochowskiej archikatedrze.

Cząstka Kościoła powszechnego

Kościół biskupa częstochowskiego był świadkiem wielkich wydarzeń. Należała do nich m.in. peregrynacja kopii Cudownego Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej. Archikatedra była również jednym z dwóch miejsc w Polsce nawiedzonych podczas Światowej Peregrynacji Figury Dziewicy Maryi z Nazaretu. W bazylice archikatedralnej figura gościła 30 kwietnia, drugim miejscem była Jasna Góra (30 kwietnia – 8 maja). Dwukrotnie w progach archikatedry stawał św. Jan Paweł II. Po raz pierwszy w 1979 r., kiedy spotkał się z kapłanami. Drugi raz 18 czerwca 1983 r., kiedy spotkał się z chorymi. W słowach powitania powiedział wówczas, że do Matki Bożej pielgrzymuje przez „serce Kościoła częstochowskiego” i nazwał katedrę „świątynią stacyjną”, przez którą wchodzi się na Jasną Górę.

Reklama

Archikatedra gościła także przyszłego papieża Benedykta XVI. Kard. Joseph Ratzinger, prefekt Kongregacji Nauki Wiary, odwiedził ją na osobiste życzenie 26 maja 2002 r., składając wizytę na Jasnej Górze. W spotkaniu wzięli udział: towarzyszący gościowi abp Stanisław Nowak, ówczesny gospodarz miejsca ks. Marian Duda, chór „Basilica Cantans”, Małe Siostry Baranka oraz niewielka grupa wiernych. W pamięci parafian pozostają także wspomnienia zwykłych wspólnotowych spotkań, drobnych gestów życzliwości, których doświadczyli od swych duszpasterzy czy pełnego radości wspólnego działania – a tych przez 100 lat istnienia parafii uzbierało się bez liku.

***

Kalendarium najważniejszych wydarzeń

1900 r. – Konstanty Wojciechowski opracował projekt nowej świątyni. Został on zaakceptowany przez ks. prał. Konstantego Waberskiego, który 26 października 1901 r. osobiście zawiózł pierwszą taczkę kamieni na plac budowy.

1902 r. – wzniesiono fundamenty całego obiektu do wysokości cokołu. 7 września bp Stanisław Zdzitowiecki, pasterz diecezji kujawsko-kaliskiej, poświęcił kamień węgielny. Zdecydowano również budującemu się kościołowi nadać tytuł Świętej Rodziny. Kościół parafialny był budowany w latach 1902-27 staraniem kolejnych proboszczów macierzystej parafii (ks. Konstantego Waberskiego i ks. Mariana Fulmana, a następnie ks. Bolesława Wróblewskiego, organizatora i pierwszego proboszcza parafii pw. Świętej Rodziny).

8 grudnia 1908 r. – w prowizorycznie przysposobionym kościele została odprawiona pierwsza Msza św. przez o. Euzebiusza Rejmana, paulina. Wskutek braku funduszów, trudnych warunków niewoli narodowej oraz dramatu I wojny światowej na kilka lat (1908-17) stanęły prace wykończeniowe.

29 października 1917 r. – biskup włocławski Stanisław Zdzitowiecki powołał parafię pw. Świętej Rodziny, wydzieloną z parafii św. Zygmunta.

Reklama

28 października 1925 r., na mocy bulli papieża Piusa XI „Vixdum Poloniae unitas”, Częstochowa została wyznaczona na stolicę nowej diecezji, a będący w stanie budowy kościół Świętej Rodziny – na kościół katedralny. Odtąd troskę o losy tej sakralnej budowli, obok niestrudzonego ks. inf. Bolesława Wróblewskiego, wziął na siebie pierwszy biskup częstochowski Teodor Kubina (1925 -51) oraz cała diecezja.

29 października 1950 r. – w uroczystość Chrystusa Króla bp Teodor Kubina, zamykając zasadniczy etap budowy i wyposażenia świątyni, dokonał uroczystej konsekracji katedry.

5 sierpnia 1951 r. – na mocy bulli Piusa XII „Per oportune sane” została erygowana Kapituła Katedralna.

22 czerwca 1962 r. – papież Jan XXIII na prośbę bp. Zdzisława Golińskiego nadał katedrze Świętej Rodziny tytuł bazyliki mniejszej.

6 czerwca 1979 r. – pobyt Jana Pawła II w katedrze. Ojciec Święty spotkał się z kapłanami.

18 czerwca 1983 r. – pobyt Jana Pawła II w katedrze. Ojciec Święty spotkał się z chorymi.

25 marca 1992 r. – katedra częstochowska została podniesiona do rangi archikatedry przez papieża Jana Pawła II.

7 kwietnia 1997 r. – na prośbę abp. Stanisława Nowaka czwarty proboszcz katedry ks. prał. dr hab. Marian Duda (1996 – 2003) rozpoczął realizację ukończenia budowy archikatedry i zwieńczenia jej wieżami W dziele tym uczestniczyła Kapituła Archikatedralna, zwłaszcza księża infułaci – Marian Mikołajczyk i Ireneusz Skubiś.

21 listopada 1997 r. – budowa wież została ukończona. Uroczystego poświęcenia nowo wzniesionych wież dokonał abp Stanisław Nowak 23 listopada 1997 r.

26 maja 2002 r. – w archikatedrze modlił się kard. Joseph Ratzinger, późniejszy papież Benedykt XVI.

Po przedstawieniu dwa tygodnie temu postaci św. Franciszka z Asyżu chciałbym dzisiaj opowiedzieć o innym świętym, który należał do pierwszego pokolenia Braci Mniejszych: o Antonim Padewskim czy - jak go się również nazywa - Lizbońskim, nawiązując do miejsca jego urodzenia. Mowa o jednym z najpopularniejszych świętych w całym Kościele katolickim, czczonym nie tylko w Padwie, gdzie wzniesiono wspaniałą bazylikę, w której spoczywają jego doczesne szczątki, ale na całym świecie. Wierni z wielką czcią odnoszą się do jego obrazów oraz figur, przedstawiających go z lilią, symbolem jego czystości, bądź z Dzieciątkiem Jezus na ręku, upamiętniającym cudowne widzenie, o którym wspominają niektóre źródła literackie. Antoni w znaczący sposób przyczynił się do rozwoju duchowości franciszkańskiej dzięki swym wybitnym przymiotom - inteligencji, zrównoważeniu, gorliwości apostolskiej, a przede wszystkim żarliwości mistycznej. Urodził się w Lizbonie w szlacheckiej rodzinie ok. 1195 r. i na chrzcie otrzymał imię Fernando (Ferdynand). Wstąpił do kanoników zachowujących monastyczną Regułę św. Augustyna, najpierw w klasztorze św. Wincentego w Lizbonie, następnie Świętego Krzyża w Coimbrze - renomowanego ośrodka kultury Portugalii. Z zainteresowaniem i zapałem poznawał Biblię i Ojców Kościoła, zdobywając wiedzę teologiczną, którą owocnie wykorzystywał w działalności nauczycielskiej i kaznodziejskiej. W Coimbrze wydarzył się epizod, który w decydujący sposób wpłynął na jego życie: w 1220 r. wystawiono tam relikwie pierwszych pięciu misjonarzy franciszkańskich, którzy udali się do Maroka, gdzie ponieśli śmierć męczeńską. Ich historia zrodziła w młodym Ferdynandzie pragnienie naśladowania ich i postępowania drogą chrześcijańskiej doskonałości: poprosił wówczas o zgodę na opuszczenie kanoników św. Augustyna i zostanie bratem mniejszym. Jego prośba została przyjęta i pod nowym, zakonnym imieniem Antoni on również wyruszył do Maroka. Opatrzność Boża zdecydowała jednak inaczej. Z powodu choroby musiał wrócić do Włoch i w 1221 r. wziął udział w słynnej Kapitule Namiotów w Asyżu, gdzie spotkał też św. Franciszka. Następnie żył czas jakiś w całkowitym ukryciu w klasztorze w pobliżu Forli w północnych Włoszech, gdzie Pan powołał go do innej misji. Wysłany w okolicznościach zupełnie przypadkowych do wygłoszenia kazania z okazji święceń kapłańskich, pokazał, że wyposażony jest w taką wiedzę i dar wymowy, iż przełożeni przeznaczyli go do kaznodziejstwa. Tak oto rozpoczął we Włoszech i we Francji ogromnie intensywną i skuteczną działalność apostolską, by nakłonić sporą liczbę osób, które odeszły od Kościoła, do zmiany decyzji. Był też jednym z pierwszych nauczycieli teologii Braci Mniejszych, jeżeli nie wręcz pierwszym. Rozpoczął swe nauczanie w Bolonii, z błogosławieństwem Franciszka, który, w uznaniu cnót Antoniego, wystosował do niego krótki list, rozpoczynający się tymi słowami: „Podoba mi się, że nauczasz świętej teologii braci”. Antoni położył podwaliny pod teologię franciszkańską, która - uprawiana przez innych wybitnych myślicieli - miała osiągnąć swoje szczyty w postaciach Bonawentury z Bagnoregio i bł. Dunsa Szkota. Kiedy został prowincjałem Braci Mniejszych w Północnych Włoszech, nadal zajmował się kaznodziejstwem, dzieląc je ze sprawowaniem urzędu przełożonego. Gdy skończył misję prowincjała, wrócił w okolice Padwy, dokąd jeszcze kilkakrotnie się udawał. Po niespełna roku zmarł u bram tego miasta - 13 czerwca 1231 r. Padwa, która przyjęła go z miłością i czcią, złożyła mu wieczny hołd czci i pobożności. Sam papież Grzegorz IX - który wysłuchawszy jego kazania, nazwał go „Arką Testamentu” - kanonizował go w 1232 r., również w następstwie cudów, jakie dokonały się za jego wstawiennictwem. W ostatnim okresie życia Antoni zapisał dwa cykle „Kazań”, zatytułowane „Kazania niedzielne” i „Kazania na uroczystości i święta”, przeznaczone dla kaznodziejów i wykładowców teologii z Zakonu Franciszkańskiego. Komentuje w nich teksty Pisma Świętego, prezentowane przez liturgię, wykorzystując patrystyczno-średniowieczną interpretację czterech zmysłów: literackiego lub historycznego, alegorycznego lub chrystologicznego, topologicznego czy moralnego i anagogicznego, który ukierunkowuje ku życiu wiecznemu. Chodzi o teksty teologiczno-homiletyczne, będące odzwierciedleniem żywego przepowiadania, w których Antoni proponuje prawdziwą i właściwą drogę chrześcijańskiego życia. Tak wielkie jest bogactwo nauki duchowej zawartej w „Kazaniach”, że czcigodny papież Pius XII w 1946 r. ogłosił Antoniego doktorem Kościoła, nadając mu tytuł „Doctor Evangelicus”, gdyż z pism tych przebija świeżość i piękno Ewangelii; dziś jeszcze możemy czytać je z wielkim pożytkiem duchowym. W swoim nauczaniu mówi o modlitwie jako związku miłości, która popycha człowieka do słodkiej rozmowy z Panem, przynosząc niewypowiedzianą radość, która łagodnie ogarnia modlącą się duszę. Antoni przypomina nam, że modlitwa potrzebuje atmosfery ciszy, która nie ma nic wspólnego z oderwaniem się od zewnętrznego hałasu, ale jest doznaniem wewnętrznym, mającym na celu usunięcie przeszkód w skupieniu się, spowodowanych przez troski duszy. Według nauczania tego wybitnego doktora franciszkańskiego, modlitwa składa się z czterech niezbędnych postaw, które Antoni określił po łacinie jako „obsecratio”, „oratio”, „postulatio”, „gratiarum actio”. Moglibyśmy je przetłumaczyć następująco: ufne otwarcie serca na Boga, czuła rozmowa z Nim, przedstawienie naszych potrzeb, wysławianie Go i dziękczynienie. W tym nauczaniu św. Antoniego o modlitwie widzimy jeden ze szczególnych rysów teologii franciszkańskiej, którą on zapoczątkował, a mianowicie fundamentalną rolę przyznaną miłości Bożej, która wkracza w sferę uczuć, woli, serca, i będącej także źródłem, z którego wytryska poznanie duchowe, przerastające wszelkie poznanie. Pisze dalej Antoni: „Miłość jest duszą wiary, sprawia, że jest ona żywa; bez miłości wiara umiera” („Kazania na niedziele i święta II”, „Il Messaggero”, Padwa 1979, s. 37). Tylko dusza, która się modli, może dokonać postępów w życiu duchowym: oto uprzywilejowany przedmiot przepowiadania św. Antoniego. Zna on doskonale ułomności ludzkiej natury, skłonność do popadania w grzech, dlatego stale wzywa do walki ze skłonnością do chciwości, pychy, nieczystości oraz do praktykowania cnót ubóstwa i wielkoduszności, pokory i posłuszeństwa, niewinności i czystości. Na początku XIII wieku, w kontekście odrodzenia miast i rozkwitu handlu, wzrastała liczba osób nieczułych na potrzeby ubogich. Z tego też powodu Antoni wielokrotnie wzywa wiernych do myślenia o prawdziwym bogactwie, bogactwie serca, które czyni ich dobrymi i miłosiernymi, i gromadzeniu skarbów dla Nieba. „Bogacze - tak wzywa - zaprzyjaźnijcie się z ubogimi, (...) przyjmijcie ich w swoich domach: to oni, ubodzy, przyjmą was potem w wieczne mieszkanie, gdzie jest piękno pokoju, ufność w bezpieczeństwo oraz obfity spokój wiecznej sytości” (tamże, s. 29). Czyż nie widzimy, Drodzy Przyjaciele, że to nauczanie jest bardzo ważne także dziś, gdy kryzys finansowy i poważne nierówności gospodarcze zubożają wiele osób i stwarzają warunki nędzy? W encyklice „Caritas in veritate” przypominam: „Ekonomia bowiem potrzebuje etyki dla swego poprawnego funkcjonowania; nie jakiejkolwiek etyki, lecz etyki przyjaznej osobie” (n. 45). Antoni, w szkole Franciszka, stawia zawsze Chrystusa w centrum życia i myślenia, działania i kaznodziejstwa. I to jest drugi rys typowy dla franciszkańskiej teologii: chrystocentryzm. Kontempluje ona z upodobaniem i wzywa do kontemplacji tajemnic człowieczeństwa Pana, w szczególny sposób tajemnicy Narodzenia, które wywołują w nim uczucia miłości i wdzięczności dla Bożej dobroci. Również widok Ukrzyżowanego inspiruje w nim myśli o wdzięczności dla Boga i szacunku dla godności osoby ludzkiej, tak iż wszyscy, wierzący i niewierzący, mogą znaleźć w niej to znaczenie, które wzbogaca życie. Antoni pisze: „Chrystus, który jest twoim życiem, wisi przed tobą, abyś patrzył na krzyż jak w lustro. Będziesz mógł tam poznać, jak śmiertelne były twoje rany, których żadne nie uleczyłoby lekarstwo, jak tylko krew Syna Bożego. Jeśli dobrze się przyjrzysz, będziesz mógł zdać sobie sprawę, jak wielka jest twoja godność ludzka i twoja wartość (...). W żadnym innym miejscu człowiek nie może lepiej uświadomić sobie, jak wiele jest wart, jak wtedy, gdy spogląda w lustro krzyża” („Kazania na niedziele i święta III”, str. 213-214). Drodzy Przyjaciele, oby Antoni Padewski, tak bardzo czczony przez wiernych, mógł wstawiać się za całym Kościołem, a zwłaszcza za tymi, którzy poświęcają się kaznodziejstwu. Oni zaś, czerpiąc natchnienie z jego przykładu, niech troszczą się o łączenie mocnej i zdrowej nauki ze szczerą i żarliwą pobożnością i zwięzłością przekazu. W obecnym Roku Kapłańskim módlmy się, aby kapłani i diakoni pełnili pilnie tę posługę głoszenia i aktualizacji Słowa Bożego wiernym, przede wszystkim w homiliach liturgicznych. Niech będą one skutecznym przedstawieniem odwiecznego piękna Chrystusa, właśnie tak jak zalecał Antoni: „Kiedy głosisz Chrystusa, otwiera On twarde serca; gdy wzywasz Go, osładza gorzkie pokusy; gdy myślisz o Nim, rozjaśnia Twoje serce; kiedy o Nim czytasz, nasyca twój umysł” („Kazania na niedziele i święta III”, str. 59).