Chociaż Diecezja Sandomierska będzie obchodziła za rok 200-lecie swojego powstania, to jej granice i struktury zostały gruntownie zmienione przed 25 laty.

Potrzeba zwołania

Jak zaznaczył bp Krzysztof Nitkiewicz: – Dlatego zachodzi potrzeba dalszego budowania wspólnoty Kościoła lokalnego przez ustawodawstwo partykularne, które przy uszanowaniu bogactwa różnych miejscowych tradycji, poszerzy płaszczyznę wspólnotowego przeżywania wiary – stwierdza biskup w dekrecie zwołującym synod. Dekret wyznacza zarazem cele synodu odbywającego się pod hasłem „Aby nieść światło Ewangelii”. – Potrzebujemy Kościoła bardziej misyjnego, bliskiego każdemu człowiekowi i otwartego na wyzwania współczesnego świata. Musimy rozbudzić w sobie entuzjazm Ewangelii, aby odrodziła naszą wspólnotę, wyznaczając kierunek działalności duszpasterskiej oraz jej metody i środki zgodne z przesłaniem Soboru Watykańskiego II, nauczaniem papieskim i zaleceniami Konferencji Episkopatu Polski – podkreśla hierarcha. Zwołany synod diecezjalny jest trzecim z kolei w historii diecezji.

Pierwszy odbył się w 1923 r. w celu sprecyzowania partykularnego prawa kościelnego. Drugi przebiegał pod hasłem „Ut unum sint” i odbywał się w latach 1996-1999. Jego postanowienia pobłogosławił papież Jan Paweł II podczas pobytu w Sandomierzu dnia 12 czerwca 1999 r. Pochylmy się trochę nad nimi.

I Synod Diecezji Sandomierskiej

Odbywał się w dniach 3-5 lipca 1923 r. w kościele katedralnym pod przewodnictwem biskupa ordynariusza Mariana Ryxa, z udziałem biskupa sufragana Pawła Kubickiego, księży prałatów i kanoników Kapituły Katedralnej w Sandomierzu i Kapituły Kolegiackiej w Opatowie, księży profesorów Wyższego Seminarium Duchownego, księży Dziekanów i Wicedziekanów oraz delegatów wybranych w tym celu przez duchowieństwo po jednym z każdego dekanatu, delegatów księży prefektów i delegatów księży wikariuszy, razem 90 kapłanów. Jak relacjonuje kanclerz Kurii ks. A. Glibowski w Kronice Diecezji Sandomierskiej z 1923 r.: „W czasie uroczystości synodalnych Pasterz diecezji w pierwszy i drugi dzień celebrował pontyfikalne Msze św., oraz na rozpoczęcie Synodu, jako też i na zakończenie wygłosił do zebranych przemówienia, podkreślając w nich potrzebę i doniosłość Synodu. W trzeci dzień uroczystą Msze św. celebrował prałat dziekan Kapituły katedralnej, ks. Piotr Górski, protonotariusz apostolski. Nad to przez wszystkie trzy dni o. Henryk Haduch, kapłan Towarzystwa Jezusowego z Krakowa wygłosił podniosłe kazania okolicznościowe. Uroczyste sesje synodalne w godzinach przedpołudniowych odbywały się w kościele katedralnym; po południu zaś narady i dyskusje w seminarium duchownym. Uroczyste «Te Deum laudamus» i błogosławieństwo Pasterza zakończyły prace synodalne 5 lipca o godz. 13” – relacjonuje kapłan i dodaje: „Dnia 5 lipca po południu Pasterz diecezji, korzystając z obecności jeszcze w Sandomierzu kapłanów na Synod zgromadzonych, odbył z nimi w sali Seminarium Duchownego wspólną konferencję, w czasie której poruszył i omówił kilka ważniejszych spraw, żywo wszystkich obchodzących. Między innymi nawoływał do zakładania w parafiach Kół Towarzystwa Misyjnego, przedstawił trudne położenie materialne Uniwersytetu Lubelskiego i zachęcił do zapisywania się na członków Towarzystwa Uniwersytetu Lubelskiego w myśl odezwy sekretariatu tego Towarzystwa podanej w Kronice Diecezji na luty roku bieżącego, wreszcie po omówieniu kwestii Sekretariatów do Spraw Społecznych w naszej diecezji zwrócił się do księży Dziekanów, aby w możliwe najkrótszym czasie zajęli się uregulowaniem w swoich dekanatach zaległych składek na rzecz Sekretariatów”.

Prace zacnego gremium

Jak możemy wyczytać w Kronice Diecezji Sandomierskiej: „Potrzebę Synodu odczuwaliśmy w diecezji dawno. Życie, zwłaszcza lat ostatnich, wysunęło dużo kwestii do omówienia i załatwienia; to też wiadomości o mającym się odbyć Synodzie przyjęliśmy radośnie.

Pośrednio całe duchowieństwo brało udział w przygotowaniach materiałów na przyszły Synod, pisząc odpowiedź na ankietę, jak dziś pracować na parafii, jakie bolączki trapią życie duszpasterskie u nas, i wreszcie wypowiadając się o najważniejszych potrzebach życia parafialnego. Bezpośrednie prace przygotowawcze do Synodu trwały dwa lata; zaangażowanych było w tej pracy kilkanaście osób, które opracowały materiał w odpowiednich referatach, brały udział w posiedzeniach przedsynodalnych (prawie co tydzień) i w komisjach”.

I nareszcie zaczął się ten upragniony dzień o którym czytamy: „Synod rozpoczął się uroczystym, procesjonalnym wprowadzeniem księży Biskupów do katedry o godz. 8 rano. Po Mszy św. pontyfikalnej i kazaniu o. Hoducha, po odśpiewaniu Veni Creator, zaczęła się pierwsza uroczysta sesja. Oczywiście największym ożywieniem odznaczały się sesje popołudniowe, dyskusyjne, na których wnoszono nowe projekty, albo poprawki do projektowanych ustaw. Obrady synodalne wywarły głębokie, podniosłe wrażenie na uczestnikach Synodu. Własnoręczny list Ojca świętego Piusa XI z błogosławieństwem i serdecznymi życzeniami dla obradujących, ciepłe, nacechowane dobrocią i troską o dobro Kościoła i diecezji odezwania się Pasterza; poczucie ważności chwili i doniosłość obrad dla życia duszpastersko-kościelnego, prześliczne, pełne świeżych myśli, nabrzmiałe uczuciem szlachetnym gorliwości, kazania ks. Haducha o modlitwie i o wierze, gościnne i wygodne przyjęcie w seminarium – wszystko to zapewne po trochu wpłynęło na wytworzenie nastroju bardzo podniosłego. Były to dni pracowite. Przeszło tysiąc punktów, tyczących się życia duszpastersko-kościelnego w diecezji było przedyskutowane; możliwe było to dzięki wielkiemu zapałowi obradujących, sprężystej organizacji i sumiennemu przygotowaniu materiałów przez Komisję Synodalną. Przeżywaliśmy zaiste chwile historyczne, brzemienne w błogie następstwa. W czasie tych trzech dni, doniosłych w życiu naszej diecezji słyszeliśmy z poważnych ust kilkakrotnie słowa nacechowane troską i obawą: „byle to tylko weszło w życie, żeby to miało exequatur”. Tak! Oby Synod nam był zaczątkiem odrodzenia naszych stosunków duszpastersko-kościelnych, oby był potężnym impulsem i wytyczną do pracy na tym polu, by na małą skalę zadziałał w naszej diecezji, to co Sobór Trydencki w całym Kościele”.

II Synod

Po reorganizacji diecezji w 1992 r. bp Wacław Świerzawski wielokrotnie podkreślał konieczność zwołania synodu diecezjalnego, który ułatwiłby integrację diecezji obejmującej części dotychczasowych czterech Kościołów partykularnych (sandomierskiego, przemyskiego, lubelskiego i tarnowskiego). Po zasięgnięciu opinii Rady Kapłańskiej oraz zdania kapłanów, podczas rejonowych konferencji została powołana, dnia 27 kwietnia, Komisja Przygotowawcza, która odbyła trzy posiedzenia. Podczas jej prac omówiono strukturę Synodu, podział na komisje problemowe oraz ustalono termin rozpoczęcia Synodu. 7 października 1996 r. biskup podpisał dekret zwołujący II Synod Diecezji Sandomierskiej, powołując także Sekretariat Synodu, przewodniczących komisji problemowych oraz zatwierdzając regulamin prac synodalnych. Wybrano także delegatów synodalnych spośród kapłanów, sióstr zakonnych i wiernych świeckich.

Tę sprawę relacjonuje ks. Waldemar Gałązka: – Uroczysta inauguracja II Synodu Diecezji Sandomierskiej odbyła się 21 listopada 1996 r. w katedrze sandomierskiej i rozpoczęła ją Msza św. Po wspólnej modlitwie członkowie Synodu zebrali się w Domu Katolickim na pierwszej sesji plenarnej. Hasłem synodu były słowa „Ut unum sint” (Aby byli jedno) odnoszące się do celu Synodu. Hymnem Synodu była pieśń „Chrystusowi cześć i chwała”.

Poszczególne komisje rozpoczęły pracę nad dokumentami synodalnymi. Zaczęto wydawać „Zeszyty Synodalne” zawierające opracowane już schematy dokumentów synodalnych oraz konspekty homilii i katechez poświęconych problematyce zawartej w dokumentach. W rocznicę inauguracji Synodu 21 listopada 1997 r. odbyła się druga sesja plenarna. Na początku 1998 r. podjęto decyzję przyśpieszenia prac Synodu w związku z planowaną na 12 czerwca 1999 r. wizytą Ojca świętego Jana Pawła II w Sandomierzu. Podczas trzeciej sesji plenarnej 5 grudnia 1998 r. w Domu Katolickim przedyskutowano i przyjęto przez głosowanie pierwsze dokumenty synodalne. Zgłoszone przez uczestników sesji poprawki rozważała Komisja Główna. Czwarta sesja plenarna odbyła się 15 marca 1999 r., po której opracowane dokumenty zaaprobował bp Wacław Świerzawski. Ostatnia, piąta sesja plenarna Synodu odbyła się 16 kwietnia 1999 r. w bazylice konkatedralnej w Stalowej Woli. Podczas tej sesji podsumowano prace synodalne i biskup ordynariusz podpisał dekret zamykający II Synod Diecezji Sandomierskiej i promulgujący jego postanowienia obowiązujące od 12 czerwca 1999 r. po pobłogosławieniu ich przez papieża Jana Pawła II – relacjonuje ks. Gałązka.

Patrząc na statystyki: „Było 264 członków Synodu, w tym 2 biskupów pomocniczych, 150 kapłanów, 10 kapłanów zakonnych, brat zakonny, 25 sióstr zakonnych i 75 wiernych świeckich.