Na początku warto podkreślić, że jednym z głównych wymiarów pontyfikatu Jana Pawła II było ukazywanie zarówno Kościołowi, jak i światu Boga, który jest bogaty w miłosierdzie. Dokument „Dives in misericordia” dotyczący tego zagadnienia był drugą encykliką Ojca Świętego, którą ogłosił on w 1980 r., a więc w trzecim roku swojej blisko dwudziestosiedmioletniej posługi.

Ogień miłosierdzia

W encyklice tej św. Jan Paweł II pisze, że Ojciec niebieski wielokrotnie objawia się narodowi wybranemu jako Bóg bogaty w miłosierdzie. Czyni to szczególnie mocno w obliczu grzechu – wyrazu niewierności Izraela wobec zawartego z Nim przymierza. Bóg nie pozostawia swego ludu w sytuacji beznadziejnej. Okazuje miłosierdzie silniejsze niż poczucie sprawiedliwości. Chce przywrócić zerwaną z Nim przez lud wybrany więź jedności i zapewnić mu powrót do stanu łaski. Czyni to zarówno dlatego, że obiecał być miłosierny (jest więc niejako zobowiązany, aby dotrzymać danego słowa, niejako na sposób męski, co wyraża słowo „hesed”), jak i dlatego, że lituje się na widok niedoli człowieka, którego postrzega w kategoriach swojego dziecka (ujęcie to stanowi nawiązanie do bezinteresownej miłości, jaką matka darzy swoje potomstwo; ów stan określa wyrażenie „rahamim”, pochodzące od słowa „rehem”, które z kolei oznacza matczyne łono; istotny jest tutaj związek bezbronnego dziecka z rodzicielką, która daje mu nie tylko „coś od siebie”, ale wręcz „samą siebie”; obraz ten odzwierciedla niebywałą bliskość miłosiernego Boga ze swoim, często pogubionym, ludem).

Kolejnymi okolicznościami ważnymi z punktu widzenia tegorocznego Dnia Papieskiego są: troska św. Jana Pawła II o przebadanie objawień s. Faustyny Kowalskiej, zatwierdzenie kultu Bożego Miłosierdzia w znanej nam dzisiaj formie, beatyfikacja i kanonizacja Sekretarki Bożego Miłosierdzia, wreszcie konsekracja bazyliki w Krakowie-Łagiewnikach oraz wiekopomny akt zawierzenia świata Bożemu Miłosierdziu 17 sierpnia 2002 r. Padły wtedy znamienne słowa zawierające explicite hasło tegorocznego Dnia Papieskiego: „«O niepojęte i niezgłębione miłosierdzie Boże, /Kto Cię godnie uwielbić i wysławić może. /Największy przymiocie Boga Wszechmocnego, /Tyś słodka nadzieja dla człowieka grzesznego» (Dzienniczek, 951). Drodzy bracia i siostry! Powtarzam dzisiaj te proste i szczere słowa św. Faustyny, by wraz z nią i z wami wszystkimi uwielbić niepojętą i niezgłębioną tajemnicę Bożego Miłosierdzia. Podobnie jak ona chcemy wyznać, że nie ma dla człowieka innego źródła nadziei jak miłosierdzie Boga. Pragniemy z wiarą powtarzać: «Jezu, ufam Tobie!» (...).

Jak bardzo dzisiejszy świat potrzebuje Bożego Miłosierdzia! Na wszystkich kontynentach z głębin ludzkiego cierpienia zdaje się wznosić wołanie o miłosierdzie. Tam, gdzie panuje nienawiść, chęć odwetu, gdzie wojna przynosi ból i śmierć niewinnych, potrzeba łaski miłosierdzia, która koi ludzkie umysły i serca i rodzi pokój. Gdzie brak szacunku dla życia i godności człowieka, potrzeba miłosiernej miłości Boga, w której świetle odsłania się niewypowiedziana wartość każdego ludzkiego istnienia. Potrzeba miłosierdzia, aby wszelka niesprawiedliwość na świecie znalazła kres w blasku prawdy. Dlatego dziś w tym sanktuarium chcę dokonać uroczystego aktu zawierzenia świata Bożemu Miłosierdziu. (...)

Trzeba przekazywać światu ogień miłosierdzia. W miłosierdziu Boga świat znajdzie pokój, a człowiek szczęście! To zadanie powierzam wam, drodzy bracia i siostry, Kościołowi w Krakowie i w Polsce oraz wszystkim czcicielom Bożego miłosierdzia, którzy tutaj przybywać będą z Polski i z całego świata. Bądźcie świadkami miłosierdzia!”.

Miłosierdzie jest kluczem

Tajemnica Bożego miłosierdzia jest również ważna dla Ojca świętego Franciszka, a w tym roku bez cienia przesady można powiedzieć, że jest jego duszpasterskim priorytetem. Widać to zarówno w haśle Światowych Dni Młodzieży – „Błogosławieni miłosierni”, jak i w bulli „Misericordiae vultus” (Oblicze miłosierdzia), która ogłasza trwający już Nadzwyczajny Jubileusz Miłosierdzia. Znamienny jest fakt, że Franciszek podpisał ten dokument 11 kwietnia 2015 r. – w wigilię Niedzieli Bożego Miłosierdzia, którą ustanowił dla Kościoła św. Jan Paweł II.

Ukazując Boga, który na kartach Starego i Nowego Testamentu objawia swoje miłosierdzie na różne sposoby i w przeróżnych okolicznościach, którego miłosierdzie jest wielokrotnie wychwalane w liturgii i pieśniach oraz psalmach, papież Franciszek zachęca, aby synowie i córki Kościoła byli w swym postępowaniu podobni do Ojca niebieskiego. W papieskim dokumencie czytamy: „Jak można zauważyć, miłosierdzie w Piśmie Świętym jest słowem kluczem do wskazania działania Boga wobec nas. On nie ogranicza się do potwierdzenia swojej miłości, ale czyni ją widoczną i namacalną. Miłość nie może być przecież abstrakcyjnym słowem”.

Lata naznaczone miłosierdziem

Praktycznym wyrazem realizacji hasła Roku świętego Miłosierdzia „Miłosierni jak Ojciec” są nieco zapomniane dziś uczynki miłosierdzia. Ojciec Święty Franciszek pisze o nich w następujący sposób: „Jest moim gorącym życzeniem, aby chrześcijanie przemyśleli podczas Jubileuszu uczynki miłosierdzia względem ciała i względem ducha. Będzie to sposobem na obudzenie naszego sumienia, często uśpionego w obliczu dramatu ubóstwa, a także umożliwi nam coraz głębsze wejście w serce Ewangelii, gdzie ubodzy są uprzywilejowani dla Bożego Miłosierdzia.

Tegoroczny – XVI Dzień Papieski będzie odpowiedzią na apel papieża Franciszka zawarty w cytowanym już dokumencie: „O jakże pragnę, aby nadchodzące lata były naznaczone miłosierdziem tak, byśmy wyszli na spotkanie każdej osoby, niosąc dobroć i czułość Boga! Do wszystkich, tak wierzących, jak i tych, którzy są daleko, niech dotrze balsam miłosierdzia jako znak Królestwa Bożego, które jest już obecne pośród nas” (MV 5).

Jednym z istotnych znaków miłosierdzia okazywanego potrzebującym będzie jak zwykle zbiórka środków na stypendia edukacyjne, na ów żywy pomnik św. Jana Pawła II, czyniona przy kościołach i w przestrzeni publicznej. Modlitwa o miłosierdzie dla każdego człowieka i całego świata będzie stanowiła osnowę duchową tego dnia. Wydarzenia kulturalne i naukowe pomogą zrozumieć głębię niewypowiedzianej tajemnicy Bożego miłosierdzia.